Special lecture at Architekturpreis Berlin
ArchitekturPreis Berlin e.V.
Kurfürstendamm 48/49
10707 Berlin
dr Jacek Friedrich
Nowoczesne miasto nad morzem. Gdynia i Tel Awiw w latach 1920-1948
W wyniku I wojny światowej zostało restytuowane państwo polskie, które w 1920 roku objęło część wybrzeża Bałtyku. Na terytorium odrodzonego państwa nie było jednak żadnego ważnego portu morskiego, zatem prędko pojawiła się konieczność budowy nowoczesnego portu, który zlokalizowano w Gdyni. Miasto i tereny portowe zaczęły gwałtownie się rozwijać, a powstająca wówczas architektura szybko zaczęła przejmować formy modernistyczne. W ten sposób, w ciągu zaledwie kilkunastu lat, powstało duże modernistyczne miasto, które w przededniu II wojny światowej liczyło około 130 tysięcy mieszkańców.
W tym samym czasie nad Morzem Śródziemnym utworzono Brytyjski Mandat Palestyny, stanowiący zalążek niezależnego państwa żydowskiego. Najważniejszym ośrodkiem tego organizmu stał się Tel Awiw, który od połowy lat 20. zaczął być licznie zabudowywany gmachami o modernistycznych formach. Miasto przeżywało gwałtowny rozwój i w końcu lat 30. osiągnęło liczbę około 150 tysięcy mieszkańców.
Gdynię i Tel Awiw łączy nie tylko modernistyczna architektura, ale także podobna pod wieloma względami historia. Oba miasta zawdzięczają swój gwałtowny rozwój fundamentalnym przemianom politycznym po I wojnie światowej; oba stały się wyrazem prężnego ducha nowej państwowości (Gdynia) czy quasipaństwowości (Tel Awiw). Polska Gdynia powstawała w opozycji do niemieckiego Gdańska, podobnie jak żydowski Tel Awiw – w op założono w opozycji do arabskiej Jaffy. Wreszcie, w obu wypadkach gwałtowny rozwój miasta i jego nowoczesna architektura stanowiły przedmiot narodowej dumy.
Przedmiotem wykładu stanie się przedstawienie owych analogii (ale i różnic) pomiędzy Gdynią i Tel Awiwem w latach 1920-1948.