Program Stypendiów Kulturalnych
Projekt “Ćwiczenie nowoczesności” obejmuje także program stypendiów kulturalnych. Stypendia skierowane są do młodych artystów i naukowców, którzy uczestniczyli w Akademii Ćwiczenie nowoczesności. Owocem programu stypendialnego są różnorodne projekty artystyczne i przedsięwzięcia badawcze. Charakteryzują się one interdyscyplinarnym podejściem i sięganiem do różnorodnych dziedzin sztuki – od architektury po film.
Program stypendialny 2018
Pierwsza edycja Akademii Ćwiczenie nowoczesności poświęcona była zagadnieniu nowoczesności w szerokim ujęciu: zarówno historycznym, jak i dzisiejszym rozumieniu. Założenia ideowe i koncepcyjne Akademii 2018 zostały sformułowane w oparciu o trzy społeczno-kulturowe fenomeny międzywojnia – symbole interdyscyplinarnych, uniwersalnych programów modernizacyjnych. Z jednej strony była to powiązana ze szkołą Bauhaus idea nowego sposobu myślenia o przestrzeni życia człowieka, jego potrzebach oraz roli, jaką w ich zaspokajaniu – ale też stymulowaniu – odgrywać mogą sztuki piękne i sztuki użytkowe. Z drugiej strony, ramy koncepcyjne wyznaczyły idee międzywojennej Polski i właściwe im myślenie o postępie i budowaniu fundamentów dla wolnego i demokratycznego państwa, rozpatrywane na przykładzie Gdyni. Trzecim punktem odniesienia stały się idei modernizmu obecne w architekturze tworzącego się państwa Izrael, którego “Białe miasto” stanowi największe na świecie skupisko architektury z lat 30. opartej na założeniach i formach stylu międzynarodowego. Również i tu modernizm stał się odpowiedzią na specyficzne potrzeby społeczne i polityczne a nowoczesność architektury okazała się obietnicą nowego lepszego życia.
Stypendyści roku 2018/2019
W konkursie wyłoniono pięciu zwycięskich kandydatów, absolwentów Akademii 2018, którzy następnie przez okres sześciu miesięcy pracowali nad swoimi oryginalnymi projektami poświęconymi zagadnieniu nowoczesności w odniesieniu do polskiej historii, sztuki i kultury w dwudziestym wieku oraz w kontekście dziejów Niemiec i Izraela. Wynikiem projektu były zróżnicowane, interdyscyplinarne prace artystyczne i analizy badawcze, czerpiące z różnych dziedzin sztuki, w tym z architektury i kina. Prace były prezentowane w latach 2019-2020.
Stypendia Kulturalne Programu „Ćwiczenie Nowoczesności” otrzymali:
Laure Catugier
Katri Miettinen
Michalina Ludmiła Musielak
Waldemar Rapior
Hadas Tapouchi
LAURE CATUGIER
Vis-à-vis
W swojej twórczości Laure Catugier bada relacje między przestrzenią, obrazem i ruchem. Wychodząc od architektury, artystka skupia swoją uwagę na powiązaniach między człowiekiem a otoczeniem jego życia – tym zbudowanym, materialnym, fizycznie określonym, ale i tym niematerialnym, kształtowanym w oparciu o codzienną aktywność człowieka w przestrzeni i jego percepcję. W ramach projektu Vis-à-vis Laure Catugier stworzyła serię kolaży fotograficznych oraz pracę wideo, które powstały na bazie zdjęć detali budynków międzywojennego i powojennego modernizmu, sfotografowanych przez artystkę w Warszawie, Lublinie i Poznaniu. Catugier wykorzystując logikę wyobraźni, przełamuje czasowe i przestrzenne ograniczenia oraz jednoznaczność sfotografowanych motywów. Łączy poszczególne kadry w nowe całości, w których budynki warszawskiego Żoliborza spotykają się z architekturą Osiedla WSM Koło Heleny i Szymona Syrkusów oraz detalami budynków Przyczółku Grochowskiego Oskara i Zofii Hansenów a bloki Osiedla Słowackiego w Lublinie zostają zespolone z fragmentami rzeźbiarskich struktur wchodzących w skład tamtejszych placów zabaw a także z zabudową osiedla przy placu L. Waryńskiego w Poznaniu. W ten sposób artystka wytwarza relacje między tymi, w sensie topograficznym odseparowanymi od siebie, strukturami i tworzy obraz architektury jako systemu powiązań.
Nota biograficzna:
Laure Catugier (ur. 1982, Tuluza, Francja) mieszka i pracuje w Berlinie. Jest absolwentką École d’Architecture de Toulouse (2005) oraz École des Beaux-Arts de Toulouse (2007). W swojej pracy bada powiązania pomiędzy przestrzenią, obrazem i dźwiękiem. Używając różnorodnych mediów, w tym fotografii, wideo i performance’u, analizuje problemy percepcji i przedstawiania przestrzenności. Bada także funkcjonalność architektury modernistycznej oraz przestrzeni miejskich i prowadzi studia dotyczące globalnej standaryzacji w obszarze konstrukcji. Jej zainteresowania artystyczne obejmują również analizę w kontekście lokalnym wpływu architektury i designu na życie człowieka i relacje społeczną.
Laure Catugier przebywała na licznych programach rezydencyjnych: w Niemczech (Düsseldorf), Austrii (Linz), Japonii (Takasaki), Iranie (Teheran), Czechach (Pardubice) i Rosji (Sankt Petersburg) a w 2016 roku zdobyła Celeste Prize – międzynarodową nagrodę sztuki współczesnej. W 2017 r. wzięła udział w Goldrausch Künstlerinnenprojekt. W 2019 r. otrzymała stypendium kulturalne Instytutu Pileckiego w Warszawie, zaś w 2020 uzyskała grant artystyczny od Stiftung Kunstfonds w Bonn. Została również zaproszona do programu artist-in-residence przez Geumcheon Art Space w Korei (Seul), galerię Kiosko w Santa Cruz de la Sierra (Boliwia) a także w „Villa Champolion” w Egipcie (Aleksandria). Od 2013 r. jej prace były wystawiane m.in. w: Centrum Niemiecko-Japońskim, Galerie Weisser Elefant, Centrum Kultury Koreańskiej w Berlinie, Institut Français, Onomato Kunstverein (Düsseldorf), Jeune Création przy Galerie Thaddeus Ropac, Le Voltaire Mécénat Emerige (Paryż), na Festiwalu Sonora (Madryt), w ARTUM Fundacja ewa partum museum (Warszawa), na Festiwalu Oodaaq w Rennes (Francja), w ramach konkursu o nagrodę Celeste Prize w OXO Tower (Londyn), na Festiwalu des Artes Binnar (Porto), a także na targach sztuki Arte Fiera Bologna (Mediolan). Ponadto w 2017 roku wzięła udział w wystawie grupowej w Centraltrack Gallery w Dallas w Teksasie, natomiast niedawno jej prace można było oglądać w Total Museum w Seulu.
KATRI MIETTINEN
Pamięci równoległe – Wczesny modernizm we Wrocławiu i Bielsku-Białej jako wspólne dziedzictwo
W swoim projekcie badawczym Katri Miettinen analizuje potencjalnie wspólne dziedzictwo Polski, Niemiec i Izraela na przykładzie modernistycznej dzielnicy mieszkaniowej w Bielsku-Białej, która została wybudowana w roku 1934 i od tego czasu przechodzi proces nieustannych zmian. Z uwagi na swój charakterystyczny wygląd, jest ona często porównywana do kwartałów Tel Awiwu. Istotną rolę w jej rozwoju odegrała kultura i polityka społeczna. Miettinen podejmuje tę tematykę z różnych perspektyw, próbując dojść do zrozumienia „wspólnego dziedzictwa”. Artystka oparła swoje badania na archiwach i wspomnieniach wcześniejszych mieszkańców dzielnicy.
Nota biograficzna:
Katri Anita Miettinen pochodzi z Finlandii. Studiowała poszerzoną sztukę mediów i historię filmu na Uniwersytecie Nauk Stosowanych Saimaa oraz kulturę wizualną, kuratorstwo i sztukę współczesną na Uniwersytecie Aalto w Szkole Sztuki, Projektowania i Architektury w Helsinkach. W trakcie studiów prowadziła badania dla Archiwów Narodowych w ramach projektu poświęconego fińskim jeńcom wojennym w Związku Radzieckim. Miettinen brała udział w licznych wystawach i pokazach filmowych w Finlandii oraz za granicą. Jedna z jej prac wideo została pokazana na weneckim festiwalu Performance Art Festival.
MICHALINA MUSIELAK
Pocztówki z osiedla Muranów i miasteczka Wilanów.
W swoim projekcie Michalina Musielak analizuje dwa osiedla mieszkaniowe w Warszawie. Jedno z nich powstało po II wojnie światowej, na gruzach stworzonego przez okupanta niemieckiego getta żydowskiego na Muranowie; drugie powstało po upadku Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej na wolnej przestrzeni peryferyjnej dzielnicy Wilanów. Obydwa projekty budowlane łączy fakt, że powstały jako innowacyjne, całościowe koncepcje architektoniczne.
Podczas swoich badań Musielak natrafiła na kartkę pocztową z 1969 roku. Pokazuje ona obrazy podówczas nowoczesnego osiedla socjalistycznego na Muranowie zaraz obok krajobrazów gruzowiska krótko po zakończeniu wojny. Miało to pokazywać postępowość tego projektu urbanistycznego i jednocześnie ustroju politycznego odpowiedzialnego za tę inwestycję.
Analogicznie do tej pocztówki, Musielak zaprojektowała zestaw kart pocztowych dołączając osiedle Wilanów: tam, gdzie wcześniej były nieużytki, stoi obecnie nowoczesne osiedle. Architektura okresu powojennego na Muranowie została zestawiona ze współczesną architekturą Wilanowa okresu transformacji ustrojowej.
Podczas obserwacji i analizy obydwu przypadków, Musielak zwraca uwagę na różne aspekty ich powstawania: w przypadku Muranowa jest to kwestia braku mieszkań, socrealizmu oraz standaryzacji i prefabrykacji w ramach państwowej gospodarki planowej, zaś w przypadku Wilanowa jest to proces demokratyzacji, ale także i prywatyzacji związany z działającymi globalnie przedsiębiorstwami gospodarki kapitalistycznej. W ten sposób uwzględnione zostają nie tylko kwestie polityczne i ekonomiczne, ale także te dotyczące tożsamości narodowej.
Musielak zaprosiła kilku autorów i autorek do omówienia tych kwestii w formie esejów. Wraz z zestawem kart pocztowych zostały one opublikowane na stronie internetowej utworzonej specjalnie na potrzeby projektu.
POCZTÓWKI z osiedla Muranów oraz Miasteczka Wilanów.
Nota biograficzna:
Michalina Musielak jest antropolożką wizualną, artystką i reżyserką filmów dokumentalnych. Studiowała dokumentalistykę na Uniwersytecie Warszawskim oraz nauki humanistyczne na Uniwersytecie Telawiwskim. Uzyskała stopień magistra w dziedzinie nowych mediów na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych oraz stopień magistra w dziedzinie antropologii wizualnej i antropologii mediów na Wolnym Uniwersytecie Berlińskim. Brała udział w wystawach organizowanych w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Premiera jej filmu zatytułowanego „Miss Holocaust” odbyła się w ramach konkursu filmów krótkich Berlinale Shorts. Michalina Musielak mieszka obecnie w Warszawie.
WALDEMAR RAPIOR
Lokomocja. Nowoczesność w ruchu. (Locomotion. Modernity in motion.)
Projekt realizowany w ramach programu Ćwiczenia Nowoczesności wywodzi się z idei Tony’ego Judta, który zamierzał napisać studium poświęcone historii torów kolejowych i na tej podstawie przedstawić proces kształtowania się współczesnego świata. Studium Rapiora nosi tytuł „Lokomocja”. Śmierć przekreśliła ambitny plan Judta. „Koleje”, pisał Judt, „są ucieleśnieniem wielu najlepszych i najbardziej godnych zaufania aspektów nowoczesności.” Celem projektu jest prześledzenie rozkwitu, upadku i ponownych narodzin kolei jako kluczowego elementu historii nowoczesności. Koleje są więc powiązane z procesem wyłaniania się współczesnego życia publicznego i nowoczesnej wyobraźni, pozwalając nam wykroczyć poza czas i przestrzeń.
Prowadząc dialog z Judtem, Rapior próbuje właściwie zrozumieć wynalezienie kolei i wiek dwudziesty w celu zidentyfikowania „najlepszych aspektów nowoczesności.” Jak dziś zachowują się ludzie w przestrzeni publicznej, w jaki sposób korzysta się z pociągów i stacji, co pozostało z „najlepszych aspektów nowoczesności”?
Nota biograficzna:
Waldemar Rapior studiował socjologię i kulturoznawstwo. Doktorat w dziedzinie socjologii obronił na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu. Laureat licznych stypendiów, w tym Instytutu Socjologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Fundacji Polskich Kawalerów Maltańskich oraz Narodowego Centrum Nauki w Krakowie. Prowadził nowatorskie prace badawcze, m.in. jako główny wykonawca „DIVO: Digital Voices & Streetwise Billboards” we współpracy z Blast Theory (Zjednoczone Królestwo), Patching Zone (Holandia) i Translocal (Finlandia), który to projekt realizowano w ramach Programu Kultury Unii Europejskiej, a także uczestniczył w realizacji projektu „Niewidzialne miasto. Cele i konsekwencje pozainstytucjonalnych form modyfikowania przestrzeni dużych polskich miast oraz metodologiczne problemy ich badania z użyciem danych wizualnych.” Obecnie pracuje nad książką zatytułowaną „Lustro współczesności. Kolej i nasze czasy” (Contemporary mirror. The railroads and our time).
HADAS TAPOUCHI
Listy z domu
Hadas Tapouchi zrealizowała swój projekt w dwóch modernistycznych dzielnicach: w Hadar HaCarmel w izraelskiej Hajfie oraz w śródmieściu Gdyni.
W każdym z tych miast przebywała przez jeden miesiąc, wnikliwie obserwując współmieszkańców. Pytała, czym jest dla nich „dom”. Wynikiem projektu jest film zawierający ujęcia z obu miast – Gdyni i Hajfy. Jego bohaterami są kulturowo zróżnicowane społeczności, które zamieszkują pojedyncze budynki i przedstawiają nam historię swych modernistycznych dzielnic. Opowiadają one o życiu po „modernistycznym śnie.” Artystka odkrywa kluczowe podobieństwa, jakie łączą mieszkańców tych dwóch miast, ale także różnice, które ich dzielą. W swoim filmie wskazuje również, że dom nie musi być jednolitym miejscem fizycznym. Koncepcja domu jest zmienna. Podobnie jak moc modernistycznego snu, fasady domów ulegają w filmie degradacji. Wreszcie dzieło przedstawia historię rodziny artystki, która po drugiej wojnie światowej została wygnana z Europy.
Nota biograficzna:
Hadas Tapouchi urodziła się w moszawie Bet Nechemja w Izraelu. Studiowała nauki społeczne, nauki humanistyczne i fotografikę w Tel Awiwie oraz sztukę w szkole Beit Berl College School of Art. Obecnie mieszka w Berlinie. Od dziesięciu lat tworzy projekty łączące w sobie historię i sztukę. Jej prace wystawiano w Polsce, Niemczech, Szwecji, Izraelu, Hongkongu i Bułgarii.